Piri Reis Kitabı Bahriye isimli kitabından yöremizi ilgilendiren bölümü üç ayrı dille yazılmıştır. Bunlar Eski Dil Türkçe, Sadeleştirmiş günümüz Türkçesi ve İngilizce. Ayrıca haritalarda bulunmaktadır.
BU FASIL ŞİLDEN BURNU KENARLARIN BEYAN İDER
Mezkûr Şilden Burnu, ulu dağlardan gelüb denize inmiş bir kara sarb burundur. Ol burunun mukabelesinde dört adacuklar vardur. Evvel mezkûr buruna yakın olan bir kara yumru adadur. Ol ada ile mezbûr burunun arasına demür korlarsa, otuz beş ku laçdur. Amma buçuk mil mezkûr burunun poryaz tarafında demür korlarsa, altmış kulaçdur. Hem zikr olan poryaz bir büyük ada vardur. Ol adanun kenarları ile arasından büyük barçalar geçer, derindür. Amma mezkûr adanun poryaz tarafında bir bucak var. Ol bucakda bir incir ağacınun dibinde bir akarca su var. Mezkûr suda bir kayık sulanmağa vefâ ider. Yaz kış o su bulanur. Hem ora eyü yatakdur.
Ve ba de’hu mezkûr adanun karayel tarafında velî A nadolu kenarında gün doğusu – poryaza kar- şu bir körfez vardur. Ol körfeze kefere tâyifesi Venedik Limanı[245]d ir. Türk tâyifesi Adırasan[246] dirler. Mezkûr büyük gemiler yatmağa kabil limandur. Hem ol limonun etrafı dağdur. Ve içecek suyu da bulunur. Denizden mezkûr limanun alameti budur kim, iki canibi dağlardur. Ol Uman bir alçak dere gibi görinür. Ve ba’dehıı mezkûr limanım poryaz tarafında bir yumru burun var. Ol yumru burunun ucunda bir küçük taş adacuk vardur. Ol adacugı kare- yel tarafına dolaşdukda Porto Ciniviz[247] dirler bir liman vardur. Mezkûr limanun ağzı yılduza kar- şudur. Amma gayet gizlü limondur. Denizden varurken, liman idügi ma’lûm olmaz. Velî Anda- liyye tarafından vururlarsa, mezkûr limanun ağzı açılur. Ma’lûm olur. Anun her etrafı ulu dağdur. Mezkûr liman ol dağlarun arasında bir dere gibi görinür. Ve eğer denizden varurken, mezkûr Ciniviz Limanı’nun nişanın bilmek murad olursa, anun üzerinde gayet ulu dağlar vardur. Ol dağlarun altında deniz kenarında iki sivri kütleler vardur. Mezkûr kültelerde ulu dağlardur. Anun birisiyılduz tarafında ve biri kıble tarafındadur. Ol kıble tarafında olan sivri dağun rast altında mezkûr Porto Ciniviz’dür.
Ve ba ’dehu mezkûr Porto Ciniviz’ün yılduz tarafında olan üç adalara varmak murad olursa, ol adalarun denizden nişanı budur kim, Porto Ciniviz şerhinde olan sivri dağlarun yılduz tarafında olan dağ kıble tarafında olan dağdan yücedür. Ol yılduz tarafında olan yüce sivri dağa doğru varurlar. Amma ol iki sivri dağlardan aşuru karada karlu ulu dağlar görinür. Anlara itibar yokdur. Heman itibar ol iki sivri dağlardur. Mezkûran sivri dağları seçüb yılduz tarafındaki sivri dağa doğru kenara karib va- rıcak, ol üç adalar görünür. Ve an- larun ucunla kenar arası derindür. Büyük barçalar geçer. Ve kenara yakın olan ada ile ortadaki adamın arasından kadırga geçer. Amma denizdeki ada ile ortadaki adamın arasından geçid yokdur. Zira bir taş vardur. Andan sonra rû- zigâra göre ol adaları üstüne olurlar, yaturlar. Velî kış gününde yatak degüldür. Yaz gününde yaturlar.
Ve ba’dehu ol adalarun yılduz tarafında Tekirova248 dirler bir liman var. Mezkûr limanda Palyopoli249 dirler bir harab kal’e var. Ol kal’enün kıble tarafı küçük gemilere yatakdur. Mezkûr yatağa ba’zı Al tun Başmak250 dirler. Ve ba’dehu zikr olan Şilden Burnu ’nun on beş mil – batı – karayel üzerine, Fineke251 dirler bir harab kal’e vardur. Ol kal’enün önleri hûb demür yirleridür. Yaz eyyâmında yüz pare gemi yatmağa mütehammilyeridür. Orada üç akar büyük sular vardur. Ol sula- run gün doğusu tarafında olan suya Sarı Su[252] dirler. Ortadaki suya her giz bahane yokdur. Bî-bedel cullâb gibi tatlu, hem gayet sovuk sudur. Hem sandallar girür, büyük sudur. Mezkûr sunun başı dört mil mikdar karada Fineke köyinün önünden bölük bölük ayndur. Kaynar çıkar. Ve gün batısı tarafında olan suya Karasu[253] [254] dirler. Mezkûr Kara su da eyü, sovuk sudur. Velî ortada olan su gibi gayet tatlu degüldür. Zîrâ ana gerek sular karışur. Saf degüldür.
Amma bu zikr olan Fineke ile Şilden Burnu’nun arasında velî Şilden ’e yakın yirde Kara Özedirler bir liman vardur. Mezkûr limana karayel tarafından girürler. Ve ol limanun denizden alâmeti budur kim, bir yumru depedür. Ol depeyi sağ tarafa alub şuluk üzerine içeri girürler. Ve ba ’dehu Fenike Kal’esi’nün ardında, ya’ni gün batısı tarafında kıble – lodosa karşu Gök Liman[255] dirler bir bucak var. Mezkûr iki dağun ara- sıdur. Velî derin yirdür. Şöyle ma’lûm oluna, vesselam.
[245] Venedik Limanı: Antalya Körfezi nin balı kıyısında Tekirova’nın güneyinde, bir liman ve körfez adı [246] Adırasan’ Antalya Körfezinin bal kıyısında, Kırlangıç Burnu’nun kuzeyinde yer alan Adrasan Burnu. [247] Porto Ciniviz: Antalya Körfezi’nin batı kıyısında Adırasan Burnu ile Çavuş Burnu arasında yer alan bir liman. [248]Tekirova: Antalya Körfezinin batı kıyısında, antik Phaselis’in yakınında bir köy ve küçük liman [249] Palyopaiİ! Tekırova da bulunan antik Phaselıs kalesi* ne verilen isim [250] Alton Başmak. Tekirova’nın güneyinde, Üç Adalar yakınında yer alan körfezin adı. [251] Fineke (Finike) Antalya iline bağlı, kendi adı ile anı lan körfezin kuzey halısında yer alan kumsalı ve portakalı ile ünlü ilçe merkezimiz. [252] Sarı Su: Fenike’nin doğusunda, Finike Körfezi’ne dökülen Alakur çayı. [253] Karasu: Finike şehrinin içinden denize dökülen küçük bir ırmak. [254] Kara Öz Limanı: Finike Körfezi’nin doğusunda, Gagai harabelerinin yakınında küçük bir liman. [255] Gök Liman: Finike’nin batısında, Baymelek köyünün önünde yer alan limancık.
BU BÖLÜMDE KIRLANGIÇ BURNU KIYILARI ANLATILIR
(Sadeleştirilmiş şekli)
Şilden (Kırlangıç) Burnu, büyük dağlardan gelip denize inmiş sarp ve kara bir burundur. Bu burunun karşısında dört adet küçük ada vardır. Bunlardan birincisi, buruna yakın olan kara yumru adadır. O ada ile Kırlangıç Burnu arasında demir atarlarsa, derinlik otuz beş kulaçtır. Fakat yarım mil kadar, bu burunun poyraz tarafında demir atarlarsa, derinlik altmış kulaçtır. Ayrıca bu sözü edilen poyraz tarafındaki ada büyüktür. O adanın kıyıları ile kara arasından büyük gemiler geçer. Çünkü buralar derindir. Fakat bu adanın poyraz tarafında bir bucak vardır. Bu bucakda bir incir ağacının dibinden bir su kaynar. Bu su da ancak bir kayık için yeterlidir. Yaz kış suyu da bulunur. Yine burası iyi yataktır.
Bu adanın karayel tarafında, Anadolu kıyısında, gün doğusu – poyraza karşı bir körfez vardır. Bu körfeze hıristiyanlar, Venedik Limanı derler. Türkler ise Adırasan adını verirler. Adırasan Limanı, büyük gemilerin yatmasına elverişli bir limandır. Ayrıca o limanın çevresi dağlıktır, içecek suyuda bulunur. Bu limanın denizden nişanı ise, iki tarafında bulunan dağlardır. Bu liman alçak bir dere gibi görünür. Bu limanın poyraz tarafında yumru bir burun vardır. Bu yumru burunun ucunda küçük bir taş adacık görünür. Bu küçük adayı karayel tarafına dolaştıklarında, Porto Ceneviz denilen bir liman vardır. Bu limanın ağzı yıldıza karşıdır. Fakat, son derecede gizli bir limandır. Denizden gelirken, liman olduğu belli olmaz. Ancak Antalya tarafından gelirlerse, limanın ağzı açılır, belli olur. Onun her tarafı yüksek dağlarla çevrilidir. Bu liman o dağların arasında bir dere gibi görünür. Eğer denizden gelirken, bu Ceneviz Limanı’nın nişanı bilinmek istenirse, onun üzerinde çok yüksek dağlar vardır. Bu dağların altında, deniz kıyısında, iki sivri kule bulunmaktadır. Bu kuleler de yüce dağdır. Kulelerden biri yıldız tarafında, diğeri ise kıble tarafındadır. Bu kıble tarafında olan sivri dağın altına doğru gidilirse Ceneviz Limanı’na girilir.
Ceneviz Limanı’nın yıldız tarafında bulunan Üç Adalar’a gitmek istenilirse, o adaların da denizden nişanı, Ceneviz Limanı’nda olduğu gibi, iki dağdır. Bu sivri dağların yıldız tarafında olanı, kıble tarafında olandan daha yüksektir. Bu yıldız tarafındaki yüksek sivri dağa doğru giderler. Ayrıca bu iki sivri dağdan daha geride kara tarafında üzeri karlı büyük dağlar da görünür. Ancak bunlar önemli değildir. Dikkat edilmesi gereken, o iki sivri dağdır. Bu sivri dağları geçtikten sonra, yıldız tarafındaki sivri dağa doğru, kıyıya yaklaşınca, orada Uç adalar görünür. O adaların ucu ile kıyı arası derindir. Buradan büyük gemiler geçerler. Kıyıya daha yakın bulunan ada ile ortadaki adanın arasından da kadırga geçer. Fakat denizdeki ada ile ortadaki adanın arasında geçit bulunmamaktadır. Çünkü orada bir taş vardır. Ondan sonra, rüzgara göre, o adaları üstüne alarak yatarlar. Ancak kış mevsiminde iyi yatak değildir. Yaz mevsiminde yatılır.
Daha sonra o adaların yıldız tarafında Tekirova denilen bir liman vardır. Bu limanda Palyopoli dedikleri, harap bir kale vardır. Bu kalenin kıble tarafı küçük gemiler için yataktır. Bu limana bazan Altın Başmak da derler. Sözü edilen Kırlangıç Burnu’nun on beş mil batı – karayel üzerine gidilirse, harab bir kale durumunda olan Fineke’ye gelirler. Bu kalenin önleri güzel demir atma yerleridir. Yaz günlerinde yüz parça geminin yatmasına elverişli bir yerdir. O körfeze üç büyük ırmak akar. Bu suların gün doğusu tarafında bulunan ırmağa Sarı-Su (Ala- kır ırmağı) derler. Ortada akana ise söylenecek söz yoktur. Çünkü esi bulunmaz derecede tatlı, çok soğuk ve içine sandalların girebileceği kadar büyük sudur. Bu suyun başı, dört mil kadar kara içerisinde Fenike Köyü’nün önünden köpük köpük kaynayarak çıkar. Gün batısı tarafında bulunan ırmağa da Karasu derler. Bu Karasu da, iyi ve soğuk bir sudur. Ancak ikinci ırmak kadar tatlı bir su değildir. Çünkü bu suya başka sular karışır. Saf değildir.
Fenike ile Kırlangıç Burnu’ nun arasında, Kırlangıç Bur- nu’na yakın yerde Kara-öz denilen bir liman vardır. Bu limana karayel tarafından girilir. O limanın denizden nişanı, yumru bir tepedir. Bu tepeyi sağ tarafa alıp, keşişleme üzerine, içeri girerler. Daha sonra, Fenike Kalesi’nin ardında, yani gün batısı tarafında kıble-lodosa karşı adına Gök Liman dedikleri Bir bucak vardır. Bu bucak, iki dağın arasındadır. Ancak derin yerdir.
THIS CHAPTER DESCRIBES THE COAST OF. ŞİLDEN BURNU
This Şilden Burnu is a steep peninsula that extends down from lofty mountains to the sea. Near this promontory there are four islets. The first is a knobby, dark island close to the promontory. If one anchors between the promontory and this island, the depth is thirty-five fathoms but if drop anchor on the northeastern side of the promontory the depth is sixty fathoms. To the northeast is a big island. Big bargias may pass between the shores of that island and the mainland for it is deep
On the northeastern side of this island there is a cove. inside the cove there is a stream that flows from the base of a fig tree. This water of this stream is sufficient to supply a caique. The stream flows summer and winter. This is also a safe haven. On the northwestern side of this island but on the Anadolu shore, there is an inlet that faces east- northeast. Infidel seamen cali this inlet Venedik Limanı[245] while Turkish seamen cali it Adırasan.[246]This is a harbor in which big ships may lie. This harbor is surrounded by mountains and drinking water is also to be found here. The landmark of this harbor from the sea is this. On either side of it are mountains, and the harbor looks like a low creek. On the northeastern side of this harbor there is a roundish cape at the end of which there is a small, rocky islet. After rounding that islet to the northwest, there is a harbor that they cali Porto Ciniviz[247] whose entrance faces the north. This is quite a concealed harbor and when approaching from the sea it is not apparent that there is a harbor here but if one comes up from the direction of Andaliyye, the mouth of the harbor opens up and becomes visible. This harbor is enclosed by lofty mountains and looks like a creek between them. If you would know the landmark of Ciniviz Limanı when approaching from the sea: there are some very lofty mountains above it and below those mountains by the sea there are two pointed hills which are part of the mountains. One of these is on the north and the other on the south. Porto Ciniviz lies exactly below the pointed mountain on the south.
If one wishes to reach Uç Adalar* to the north of Porto Ciniviz, their landmark from the sea is this: the northern member of the pointed hills that identify Porto Ciniviz is higher than the one on the south. The higher pointed hill on the north should be approached directly. Although lofty snow-covered mountains appear beyond these two pointed hills, one should pay them no heed: it is these two pointed hills one needs pay attention to. Having discerned these pointed hills one then approaches the shore towards the hill on the north and then Uç Adalar will appear. The sea between the last island and the mainland is deep and big bargias may pass through. A galley may pass between the island closest to shore and the one in the middle. There is no passage however between the middle island and the one on the seaward side for there are rocks. Having come here, they lie off the islands as the wind dictates. This is not a haven in winter hovvever and only one for the summer.
On the northern side of these islands is a harbor they cali Tekirova[248] in which there is a ruined castle they cali Palyopoli.[249]The Southern side of that castle is a shelter for small ships and some people cali this shelter Altun Başmak.[250] Fifteen miles west- northwest of Şilden Burnu there is a ruined castle that they cali Fenike[251] the sea before which is ali a fine anchorage. This is a place where a hundred ships may lie in the summer season. There are three big rivers here. The easternmost of called Sarı Su.[252] The one in the middle causes no complaint at ali for it is an excellent stream with fine, cold water as sweet as julep. It is also a large river and one that boats may enter. The source of this river lies four miles or so inland and consists of a group of springs that bubble down before the village of Finike. The westernmost river is called Karasu.[253] This is another good and cold stream though its water is not a sweet as that of the river in the middle for bitter* water mixes with it and it is not püre.
Between Fenike and Şilden Burnu (but closer to the latter) is a harbor that that cali Kara Öz.[245] This harbor is entered from the northvvest and its landmark from the sea is this: there is a roundish hill and one places that hill on one’s right and enters sailing southeast. After Fenike castle, which is to say to its west, there is a cove facing south-southwest that they cali Gök Liman.[246] This is located between two mountains and it is a deep place. Let it be known as such and so much for that.
[245] Literally “Venetian Harbor” Bay and harbor south of Tekirova on the western coast of the Gulf of Antalya
[246] Adrasan Burnu. Promontory on the vvestern coast of the Gulf of Antalya north of Kırlangıç Burnu.
[247] Ceneviz Limanı. Harbor betvveen Adrasan Burnu and Çavuş Burnu on the vvestern coast ot the Gulf of Antalya. Finding it is a problem tor yachtsmen even today. The name means “Genoese Harbor” Literally “Three Islands”. Group of islands lying of the coast betvveen Tekirova and Ceneviz Limanı
[248] Small village and harbor on the vvestern coast of the Gulf of Antalya. İt is near the site of ancient Phaselis.
[249] Phaselis. The ‘ castle” must be the ruins of the ancient City.
[250] Bay near Uçadalar south of Tekirova.
[251] Finike Small commercial harbor lying in the northvvestern corner of the Gulf of Finike
[252] Alakurçayı. Small river that flows into the gulf east of Finike.
[253] Small river that flows through the town of Finike.
[254] Karaöz. Large bay on the eastern side of the gulf of Finike.
[255] Small harbor before the village of Baymelek west of Finike.
* Compare the starred note on (397/a) above.
